Column: Een eerbetoon aan Charlie Whiting, een gigant van de Formule 1

Weinig mensen in de Formule 1 liepen langer in de paddock dan Charlie Whiting. Niemand heeft meer petjes gedragen in de afgelopen 42 jaar dan de 66-jarige, wiens overlijden kort voor het begin van het seizoen in Melbourne voor een enorme schok en diepe rouw in de sport zorgde.

Dieter Rencken brengt een eerbetoon aan een gigant van de sport, aan een man die hij volledig respecteerde, die hij zowel op professioneel als persoonlijk niveau kende.

Een hedendaagse wijsheid zegt dat geen enkel persoon onvervangbaar is, maar de Formule 1 gaat ontdekken dat het omgekeerde waar kan zijn, als de sport worstelt met het vervangen van Charlie en het delegeren van zijn lange lijst met activiteiten en taken, die hij uitvoerde met een unieke mix van uitstekende kennis, enorme vastberadenheid en kalm zelfbewustzijn.

Uiteindelijk zal alles afgedekt worden, zelfs als dat niet op Charlies rustige, maar methodische manier gebeurt. Het punt is echter dat het regelgevende orgaan bijna onmogelijk één individu kan vinden die in staat is om 25 uur per dag en 8 dagen per week te kunnen en willen werken aan zijn taken. Dat lees je goed. Charlie werkte regelmatig 25 uur per dag voor acht of meer aaneengesloten dagen en hij wilde dat ook. Zijn jaar leek meer dan 60 weken te hebben.

De FIA zal mogelijk dus ondervinden dat het Charlies taken over twee of drie mensen moet verdelen: een wedstrijdleider/veiligheidsgedelegeerde; een gedelegeerde die zich bezighoudt met organen als de Technische en Sportieve Werkgroepen, de F1 Commission, het World Motor Sport Council en de Strategy Group; en een persoon voor sportieve en technische problemen, ongeacht die opgeworpen worden door coureurs, stewards, personeel van de teams, promotors of vervelende journalisten.

‘Charlie vervangen is onmogelijk’

Toto Wolff, hoofd autosport bij Mercedes, denkt bijvoorbeeld dat het lastig, mogelijk zelfs onmogelijk is om Charlie te vervangen. “Ik denk dat hij onmogelijk op te volgen is. Ik had op weg naar de groepsfoto en de minuut stilte een gesprek met Ross Brawn (Managing Director van de Formule 1) en hij zei dat ze net ontdekten hoeveel Charlie eigenlijk deed. Zo hield hij zich bezig met trivialiteiten zoals camera’s op gevaarlijke plaatsen en een hoop andere klusjes.”

“Ik had geen discussies met de wedstrijdleider tijdens de race, maar in de toekomst zullen er lastigere beslissingen genomen moeten worden en ik denk dat het onmogelijk is om Charlie te vervangen. We moeten degene het werk gaat oppakken echter steunen.”

Haas-teambaas Günther Steiner, een toegewijde Formule 1-man en daardoor volledig in staat om de diepe liefde van Charlie voor de sport te begrijpen, merkte scherp op: “Ik zou zeggen dat wij hier niet zouden staan zonder de hulp die Charlie ons vijf jaar geleden bood, toen hij ons adviseerde hoe we de dingen het beste konden doen. Ik heb dus veel respect voor wat hij gedaan heeft.”

“Ik denk dat we altijd moeten herinneren dat hij een van de groten van de sport is geweest die het gemaakt heeft zoals het nu is. Dat mogen we niet vergeten. We kunnen hier komen opdagen, plezier hebben en een mooi leven leiden door mensen zoals Charlie. Ik heb dus veel respect voor hem.”

Veel echte vrienden en geen vijanden

Een aantal necrologieën verwezen naar Charlie als wedstrijdleider en dat is begrijpelijk, want dat was zijn meest zichtbare functie. Dat doet echter afbreuk aan zijn herinnering, omdat het zijn werk met een factor vier onderschat, omdat hij zoveel andere cruciale taken en verantwoordelijkheden had. Tegelijkertijd suggereerden enkelen dat Charlie een workaholic was, wat duidt op een vorm van een obsessieve ziekte, maar in werkelijkheid hield hij gewoon van de Formule 1.

In een eerbetuiging schatte Brawn dat Charlies ‘werk tijdens raceweekends misschien vijf procent van zijn werk besloeg’. Daaraan voegde hij toe: “Zijn overlijden zal een enorm gat achterlaten, zowel op een persoonlijk als op een professioneel niveau.”

Kortom, in een omgeving met veel druk en waarin weinig echte vriendschappen overleven, was het buitengewone van de man dat Charlie veel echte vrienden had en, veelzeggend, geen vijanden. Dat heeft eigenschappen en kunde nodig die veel meer zijn dan het puur checken van auto’s of het bepalen wanneer vlaggen gezwaaid moeten worden.

Weinig van de aanwezigen in Sotsji 2014 zullen de kalme en bedaarde manier vergeten waarop hij de media inlichtte in de nasleep van de tragedie van Jules Bianchi, minder dan een week eerder. Er waren veel emoties, de gevoelens waren ruw en het journaille eiste antwoorden voor hun deadlines verstreken. Charlie ging echter op een logische en methodische manier alle factoren langs, om vervolgens te reageren op alle vragen die hem werden gesteld.

Tot op deze dag, zelfs met het voordeel dat er achteraf gekeken wordt en er resultaten van onderzoeken beschikbaar zijn, is geen enkel aspect van die presentatie betwist, hoewel er wel stapsgewijs maatregelen genomen zijn. Op die dag groeide mijn bewondering voor de man die ik immens respecteerde enorm, en niets dat hij daarna zei of deed heeft afbreuk gedaan aan mijn vertrouwen in Charlie.

Goede anticipatie bij de FIA

Dat zijn rol als racedirecteur en starter snel opgevuld werd na zijn dood, kwam door twee factoren: ten eerste anticipatie van de FIA door mensen te selecteren en op te leiden (volgens bronnen is dit programma meer dan een jaar geleden opgestart) en ten tweede een vleugje standvastigheid.

Twee extreem capabele kandidaten werden geselecteerd: Scott Elkins, de wedstrijdleider van het IMSA en de Formule E (het meest recent tijdens de race van de elektrische klasse in Hong Kong, ruim twee weken geleden), en Michael Masi, een ervaren plaatsvervangend wedstrijdleider bij de Australische V8 Supercars en bewindvoerder in de autosport.

Daar komt de standvastigheid om de hoek kijken. Masi was natuurlijk ideaal gesitueerd om op korte termijn de rol in Melbourne over te nemen, omdat hij daar al was. Er waren echter duidelijk geen twijfels over zijn kunde, wat ondanks de enorme ophef bewezen werd door een probleemloze race. Dat was voor alle betrokkenen een opluchting. Het laatste wat de Formule 1 nodig heeft, is een kater door onopgeloste controverse.

Dat gezegd hebbende, waren er nooit twijfels over zijn kunnen om de juiste besluiten te nemen, omdat hij eenzelfde rol vervult in de Australische V8 Supercars: een van de meest emotionele en controversiële kampioenschappen ter wereld. Een Australische journalist, die Masi al meer dan 20 jaar kent, sprak vol lof over hem. Hij vertelde dat zijn besluiten uiteindelijk correct bleken, hoewel ze niet altijd populair waren binnen de klasse.

De in de Verenigde Staten gevestigde Elkins heeft ook goede besluiten genomen in zijn lange carrière, dus ook over zijn referenties zijn geen twijfels. Er wordt verwacht dat zij de werkzaamheden in de voorzienbare toekomst afwisselend zullen uitvoeren, gebaseerd op logistieke mogelijkheden en andere werkzaamheden. Een van hen zal uiteindelijk het stokje helemaal overnemen. Wellicht trekt een van beiden (of allebei) zich terug door de hectische kalender van de Formule 1 en de nog zwaardere roosters van Charlie. De Formule 1 lijkt echter goed te zitten.

Charlie belangrijk bij maken reglementen

Wat betreft de regelgevende processen waar Charlie de laatste tijd zo ijverig aan bijdroeg: de Formule 1 staat er goed voor door eenzelfde combinatie van anticipatie en standvastigheid. De reglementen voor na 2020 zijn in een vergevorderd stadium, zo ver zelfs dat FIA-president Jean Todt in Melbourne aankondigde dat een pakket met technische en sportieve reglementen, voorstellen voor bestuurlijke processen en met de hoofdlijnen van een budgetplafond op 26 maart gepresenteerd zullen worden in Londen.

Argumenten en tegenargumenten kunnen verwacht worden, maar onderaan de streep is het grootste deel van het werk gedaan tijdens talrijke bijeenkomsten van de technische en sportieve werkgroepen, die voorgezeten werden door Charlie. Natuurlijk waren er waardevolle bijdragen van de FIA op de technische en sportieve vlakken, evenals enorm veel data van Liberty naar aanleiding van door Pat Symonds (technisch) en Steve Nielsen (sportief) geleide onderzoeken, maar Charlie speelde een cruciale rol in de voortgang van de processen.

De plicht rust nu op de schouders van secretaris-generaal Peter Bayer van de FIA, het hoofd van de technische tak van de single seaters en de technische en sportieve teams die verantwoording afleggen aan Brawn om het proces snel genoeg te laten gaan om de deadline van 30 juni te halen, zonder het inzicht en de vaste hand van Charlie. Een grote taak, maar nog steeds te doen.

Veiligheid boven alles

Onder Charlies leiding stond veiligheid boven alles en vaak nam hij impopulaire beslissingen, waarbij hij soms de druk van promotors, televisiestations en degenen die beter zouden moeten weten weerstond. Steevast werd zijn rustige aanpak echter gerechtvaardigd. HANS: geïntroduceerd onder zijn leiding. Vervormbare structuren: idem dito. Hetzelfde geldt voor het schuim in de cockpits en de halo. Dat is absoluut niet de volledige lijst.

Geen enkel circuit in de Formule 1 heeft niet geprofiteerd van zijn inspecties, zowel tijdens de aanvankelijke constructie als verbouwingen. Ontelbare locaties meldden zich aan voor een Grade A-licentie in de hoop het tot de Formule 1-kalender te schoppen en allen werden ze op een gelijke manier behandeld, ongeacht plaats of politiek. Charlies rol was niet om te beslissen welke circuits grands prix moeten organiseren, maar te beoordelen welke circuits dat konden.

Het werd zelfs een veelgemaakte grap van ons tijdens niet-Europese races: “Waar ging je route deze keer langs?” Hoewel hij altijd te discreet was om specifieke locaties te noemen, woonde hij zelden een race bij zonder voor- of achteraf langs andere locaties te gaan. Een reis naar Japan bood een inspectiemogelijkheid in bijvoorbeeld Vietnam of China. Brazilië bood eenzelfde kans voor Argentinië. India? Dat ligt op de route naar Singepore, wat zelf op de route naar Korea ligt…

Ik herinner me dat ik Kyalami in mijn thuisland Zuid-Afrika bezocht tijdens de zomerstop, ongeveer drie jaar geleden. Daar werd me verteld dat ik het bezoek van Charlie met een dag gemist had. De volgende keer dat ik hem zag, bracht ik de reis ter sprake. “Ja”, zei hij met zijn kenmerkende grijns, “ik had een aantal vrije dagen tijdens de vakantie en ze vroegen mij om het circuit te inspecteren…”

Doodsbang voor eerste ontmoeting

We ontmoetten elkaar voor het eerst in Melbourne in 2000. Het was mijn eerste volledige seizoen en een kennis van mij, zesvoudig Zuid-Afrikaans Formule 1-kampioen Dave Charlton, kreeg een gastenpas voor de race van Charlie. Voor het gemak had hij mij gevraagd om het namens hem op te halen op een afgesproken tijdstip.

Ik zal niet liegen: ik was doodsbang. Het was mijn eerste volledige seizoen en alle zaken rond accreditaties die ik tijdens het tijdperk Max Mosley/Bernie Ecclestone had meegemaakt, waren zenuwslopend. Ik vroeg bij het kantoor van de wedstrijdleiding naar ‘Meneer Whiting’ en vrijwel meteen verscheen hij. Hij schudde mijn hand en overhandigde mij lachend de envelop. Daarna vroeg hij of ik een boodschap kon overbrengen aan de andere “Charlie”. Er bleken dus toch aardige mannen in de Formule 1 te werken.

Hoe langer ik in de Formule 1 werkte, hoe vaker ik te maken kreeg met Charlie. De FIA opereert met strikte protocollen en ik had dus zelden rechtstreeks contact met hem, omdat hij prefereerde om via correcte kanalen te werken. Echter, op de momenten dat ik hem een sms of een e-mail stuurde, dan waren Charlies reacties altijd zo compleet mogelijk als op dat moment mogelijk was, met nuances die ongeschreven hints vormden. Hij verontschuldigde zich voor elke (door zijn schema logische) vertraging.

Advies Charlie werd vrijwel altijd opgevolgd

Een hoogtepunt van 2018 was de door de FIA geïntroduceerde “Charlie Whiting Debrief”, die ons de kans gaf om redenen en antwoorden te krijgen voor genomen beslissingen tijdens dat weekend. Ook gaf het aanwijzingen voor veranderingen in de volgende races. Af en toe dwaalden we echter af naar andere onderwerpen, zoals aankomende reglementswijzigingen, waarover we soms ook off-record door spraken.

Tijdens deze briefings toonde Charlie veel geduld en goede humor, zelfs op momenten dat journalisten hem vroegen een of ander ondoorgrondelijk of zelfs inconsistent besluit van de stewards uit te leggen, vooral als deze genomen werden in het heetst van de strijd.

Charlies eerste antwoorden op dergelijke vragen zorgde regelmatig voor gelach: “Ik ben geen steward, dus ik kan je alleen vertellen waarom ikdenk dat ze (een bepaalde beslissing) genomen hebben…’, om daarna uit te leggen wat hij dacht dat hun beredenering was. Hij had natuurlijk gelijk: zijn werk was niet om te oordelen, maar om sturing te geven aan stewards en officials, die op hun beurt na het bekijken van alle factoren hun eigen besluiten namen.

Dat gezegd hebbende werd zijn sturing vaker wel dan niet gevolgd. Niet omdat het van de wedstrijdleider kwam, maar omdat het gebaseerd op logica en op zijn eigen, kalme manier gebracht werd. Het wordt interessant om te zien of de sturing van de wedstrijdleider onder het nieuwe regime net zo snel geaccepteerd wordt. De aankomende functionarissen hebben echter een geweldige leraar gehad, de beste waarop ze konden hopen.

‘Ik zie je volgend jaar’

Het was na de laatste debrief van 2018 in Abu Dhabi dat we samen naar buiten liepen en spraken over het proces voor het maken van de reglementen voor na 2020. Hij gaf mij off-record een update over de voortgang, waarbij hij bekendmaakte dat de FIA besloten had om richting de deadline van de Internationale Sportieve Code van achttien maanden voor het ingaan van de reglementen te werken, in dit geval 30 juni.

Lang nadat de meeste betrokkenen waren vertrokken, hadden wij het in de warmte van de woestijnavond over de implicaties van de beslissing van de FIA. Daarna gaven we elkaar een hand, wensten we elkaar een fijne onderbreking van de actie op de baan (en de Formule 1 zelf) en prettige feestdagen. “Ik zie je volgend jaar”, dat waren Charlies laatste woorden aan mij.