Historie: The second chance: Special Report - Alex Zanardi - Groots, inspirerend en de beste

Met het verhaal van John Surtees kwam er een einde aan onze serie genaamd 'the second chance'. Als bonus staan we stil bij een coureur die misschien geen Grands Prix meer heeft gewonnen na zijn crash, maar wel een inspiratie is voor iedereen. Op 15 september zond de Duitse zender ARD de German 500 live uit.

De Duitse zender wilde geen beelden laten zien van gewonde coureurs na de aanslagen in de Verenigde Staten. De Duitsers kapte na het ongeluk van Zanardi ook de uitzending af en gaf als mededeling dat ze juist voor deze situatie bang waren. Vele Duitse-fans konden het niet begrijpen, maar hun standpunt betreffende dit abrupte einde is zeker te begrijpen. Alessandro Zanardi en het verhaal van een strijder, die menig autosportfan tranen heeft opgeleverd. Het verhaal zal dan ook uit het perspectief van de schrijver verteld worden.

Alessandro Zanardi kwam in 1991 bij mij op de radar tijdens het International European Formula 3000-championship. Eurosport/Sportnet had de beelden en besteedde regelmatig aandacht aan deze raceklasse. Ik was geobsedeerd door het geluid van de 3.0 liter Ford Cosworth en Mugen-Honda-motoren die een lekker rauw geluid maakten. Veel was er in die tijd voor een jongetje niet bekend over de klasse, er was namelijk geen internet. Toch kreeg ik via het tijdschrif Autosport, wat ik regelmatig van mijn zakgeld kocht, een beter beeld wat er zich op de circuits zou afspelen. In eerste instantie ging mijn aandacht uit naar Christian Fittipaldi, omdat ik de naam Fittipaldi ergens van kende. Tijdens die eerste race op Vallelunga, zag ik beide coureurs (Fittipaldi en Zanardi) voor het eerst in actie.

Samen stonden ze na die race op het podium. Zanardi en Fittipaldi maakten er gedurende het seizoen 1991 een geweldig gevecht van. Het was stuivertje wisselen om de koppositie in het kampioenschap. Een uitvalbeurt op het Bugatti-circuit van Le Mans tijdens de een-na-laatste ronde zorgde er uiteindelijk voor dat Christian Fittpaldi met twee punten voorsprong de laatste race in ging. Tijdens de laatste race op Nogaro deed Zanardi er alles aan om Fittpaldi nog in te halen. De Braziliaan reed hield zijn hoofd koel en won na 55 ronden de wedstrijd. Zanardi eindigde als tweede. Beide coureurs kregen veel lof voor hun prestaties gedurende dat seizoen. De kritieken over Zanardi waren lovend, omdat hij met een minder budget en ouder materiaal zo goed voor de dag kwam.

Formule 1-debuut bij Jordan

Zijn uitstekende prestaties bij Il Barone Rampante in de Formule 3000 waren opgevallen bij Eddie Jordan. Jordan zocht een vervanger voor Bertrand Gachot en kwam in eerste instantie bij Michael Schumacher uit. Deze werd na de race in Spa-Francorchamps weg gekaapt door Benetton. Roberto Moreno reed twee wedstrijden in de 7up-Jordan. De Braziliaan werd na de Portugese Grand Prix de wacht aan gezet. Alessandro Zanardi nam daarna de plek van Moreno in. Hij deed dat zeer verdienstelijk. Zanardi was tijdens de kwalificaties van deze laatste drie wedstrijden van het seizoen 1991 niet veel langzamer dan de ervaren Formule 1-coureur en teamleider Andrea de Cesaris. De Italiaan scoorde in Estoril en Adelaide een negende plaats. Op Suzuka viel hij uit door een kapotte vernellingsbak. In 1992 werd Zanardi aangesteld als testrijder voor Benetton. Ondanks het feit dat Jordan hem graag wilde houden, bleek het Italiaans-Britse team graag gebruik te willen maken van de diensten van Zanardi.

Hij kreeg halverwege het seizoen de kans om de geblesseerde Christian Fittipaldi te vervangen bij Minardi. Tijdens de kwalificatie voor de Britse Grand Prix 1992 maakte de Italiaan zijn debuut. De weinige testkilometers die Zanardi kon maken speelden hem parten. Damon Hill was die dag acht honderdste sneller en hierdoor kwalificeerde Zanardi zich niet. Zanardi kwalificeerde zich voor de wedstrijd in Duitsland, maar mistte opnieuw de startgrid in Hongarije. Na Hongarije zat Fittipaldi weer in de auto. Deze kon zich overigens voor de eerste twee races na zijn comeback niet kwalificeren.

Een volledig seizoen bij Lotus en de crash in Eau Rouge

Als teamgenoot van Johnny Herbert bij Lotus kende Zanardi een uitermate moeizaam seizoen. Tijdens de eerste Grand Prix in Zuid-Afrika kwam hij in contact met Damon Hill. Tijdens de tweede race op Interlagos werd de Italiaan zesde. Daarmee behaalde hij zijn eerste, dit bleek later zijn enige, punt in de Formule 1. Tijdens dat jaar beleefde hij op Spa-Francorchamps een ernstig ongeluk. Door het afbreken van de actieve wielophanging van de Lotus had Zanardi geen schijn van kans. Hij klapte met een snelheid van meer dan 200 km/u in tegen de betonnen muur aan. Het hoofd van Zanardi zat voorover in de cockpit. Aanrijdende auto's konden nog net op tijd stoppen, maar het was Ayrton Senna die zich verslikte in de omvang Zanardi's crash. De Braziliaan kon zijn gestopte teamgenoot Michael Andretti maar net ontwijken en schoof aan de andere kant de vangrail in. Zijn McLaren kwam op slechts twee meter van het wrak van Zanardi tot stilstand. Allard Kalff zocht de Italiaan de volgende dag in het ziekenhuis in Luik op voor een interview. Door zijn crash miste Zanardi de rest van het seizoen. Ook in 1994 moest hij de eerste races aan de kant blijven. Pas in Spanje klom hij weer in de auto voor een Grand Prix. Zanardi verving op dat moment Pedro Lamy die bij een testcrash op Silverstone zwaar gewond raakte aan zijn nek en rug. Het werd een teleurstellende campagne. Zanardi had te kampen met een slechte auto en het financieel geplaagde Lotus zette alles op hun Lotus 112 uit 1995.

Het grootste succes van zijn carrière en een heldenstatus in de Verenigde Staten

Na zijn teleurstellende Formule 1-periode besloot Zanardi de overstap te maken richting de CART-series. Een overstap waarmee de Italiaan zijn grootste successen zou halen. De goedlachse Zanardi was vanaf het eerste moment een publiekslieveling. Dat hij kon rijden en zichzelf als coureur ontwikkelde bij Target Chip Ganassi Racing was een statement. Zanardi was 'de absolute publiekstrekker' in de periode dat CART, zonder de Indianapolis 500, het op moest nemen tegen IRL. Toch was de beginfase in het seizoen 1996 een moeilijke. In de eerste acht races van het seizoen scoorde Zanardi een vierde plaats als beste resultaat. Vanaf de Grand Prix van Portland was het een en al Zanardi wat de voorpagina's van de Amerikaanse vakbladen zou sieren.

De Italiaan behaalde in het tweede deel van het kampioenschap zes podiums in acht races. De meest spraakmakende actie bleek toch wel 'The Pass' te zijn tijdens de laatste race op Laguna Seca. De Italiaan wurmde zich op ongelooflijke wijze langs de auto van Bryan Herta. Zanardi werd gekozen tot Rookie of the Year. In 1997 en 1998 behaalde Zanardi de titels in het CART-kampioenschap. Met name het seizoen 1998 was er eentje waarbij de dominantie van ongekend hoog niveau was. Zanardi ontpopte zich volgens Chip Ganassi tot de beste coureur op deze planeet. Dit bleef in Europa niet onopgemerkt. De Italiaan kon kiezen uit een aardig rijtje teams: Williams, BAR, Honda en zelfs Ferrari hengelden naar de diensten van de Italiaan. Uiteindelijk koos Zanardi om in 1999 aan de slag te gaan bij Williams.

Grootste teleurstelling uit zijn loopbaan

De verwachtingen voor 1999 waren heel hoog. Williams had na het vertrek van Renault als motorleverancier de 'verplichte' overstap gemaakt naar Mecachrome in 1998. Dit werd uiteindelijk Supertec, een Nederlands bedrijf van Flavio Briatore en Bruno Michel. De Supertec-motoren waren de Renault RS9 motoren die een update hadden gekregen en gebouwd waren door Mecachrome. Ook BAR en Benetton zouden van deze motoren gebruik maken. Het werd een rampjaar voor Zanardi. De motor kwam duidelijk vermogen tekort en de Italiaan kon vanaf de eerste race van het seizoen zijn draai niet vinden. Zanardi, die tijdens de kwalificaties het onderstip moest delven ten opzichte van Ralf Schumacher, reed gedurende het tweede gedeelte van het seizoen met zijn ziel onder zijn arm. Meer dan een zevende plaats tijdens de Italiaanse Grand Prix op Monza zat er niet in voor Zanardi. Aan het einde van het seizoen werd bekend gemaakt dat de wegen tussen Zanardi en Williams zouden scheiden. Later heeft Zanardi in zijn biografie verklaard dat de vier miljoen dollar die hij mee heeft gekregen geen pleister op de wond was. De Italiaan baalde er nog steeds van dat zijn Formule 1-loopbaan op die manier eindigde.

Terugkeer in de CART-series

Zanardi bleef het seizoen 2000 naast de kant staan. Dit naar aanleiding van de contractuele onderhandelingen met Williams. De Italiaan besloot wel zijn zinnen te zetten op een nieuw IndyCar avontuur. Via Mo Nunn, zijn race-engineer in de Ganassi-tijd, kreeg hij de kans de auto te testen op Sebring in juli 2000. Na 246 ronden besloot Zanardi een contract te tekenen voor 2001 bij Mo Nunn Racing. Zanardi kwam nooit op snelheid en reed zijn rondjes anoniem aan de achterkant van het veld. Het was eigenlijk een beetje schrijnend om te zien. Een groot kampioen die in de jaren 1996, 1997 en 1998 iedereen naar huis reed, kon na zijn mislukte Formule 1-avontuur nooit meer de snelheid vinden. Waar Zanardi in zijn tijd bij Ganassi bekend stond om bijna elke race tot een goed einde te brengen, haperde de door Mo Nunn Racing ingeschreven Reynard-Honda-combinatie jammerlijk. Hierbij moet ook vermeld worden dat de coureur Zanardi geen schim meer was van de coureur die tweevoudig CART-kampioen was. Na de teleurstellende race op Vancouver waar hij zich als 23e kwalificeerde en na contact uit de wedstrijd verdween, twijfelde Zanardi of zijn toekomst nog wel in de eenzitters lag. Zanardi en zijn fans verlangden terug naar die 'warrior' die hij was tijdens zijn eerste periode in de Verenigde Staten.

De bewuste dag in Oost-Duitsland

Waar iedereen nog in de weer was over wat er vier dagen eerder gebeurde in de Verenigde Staten vond er aan de andere kant van de wereld een dramatisch ongeluk plaats. Iedereen zal wel weten wat er die bewuste zaterdag 15 september gebeurde op de EuroSpeedway Lausitz. Het was de eerste race van het seizoen waarin Zanardi daadwerkelijk competitief was. Zanardi startte, zoals gebruikelijk in 2001, in het achterveld. Deze keer kreeg hij het wel voor elkaar de auto te verbeteren tijdens de stops. Hij reed met nog twaalf ronden te gaan aan de leiding. Zanardi maakte zijn pitstop. Deze duurde 5.5 seconde. De toenmalige commentatoren van de ARD hadden niet door dat het om een fuel-only stop ging.

Bij het uitkomen van de pits spinde de Italiaan. De commentatoren spraken over koude banden, hetgeen natuurlijk niet zo was. Zaanrdi spinde bij het uitkomen van de pits en werd daarna volledig in de flank geraakt door Alex Tagliani. Van de auto van Zanardi was niet veel meer over. De monocoque brak aan de voorkant af en de cameraman zoomde uit. Wat er daarna gebeurde staat bij mij nog steeds op mijn netvlies. De race werd onder geel uit gereden. Dit kreeg de Duitse televisiekijker niet meer te zien.  Een onzekere tijd brak aan. Via YouTube heeft men later het ABC-Speedworld verslag kunnen zien. Hierbij word er overgeschakeld naar de Director of Medical Operations Dr. Steve Olvey: "Alex Zanardi is extremely critical, he has severe injury's in his lower extremities, has had significant bloos loss, but he is responding, he is breathing on his own." Later bleek dat Zanardi ongeveer driekwart van zijn bloed verloren had tijdens de crash. De snelle medische interventie door Dr. Terry Trammel en zijn team konden voorkomen dat Zanardi daar al het leven zou laten. In het Major Trauma Centre in Berlijn werden beide benen van Zanardi geamputeerd.

Parker Johnstone van ABC gaf destijds updates aan de Amerikaanse media. "Zanardi werd stabieler door de medicijnen die hij kreeg. Mijn gevoel in het ziekenhuis is dat iedereen heel veel respect voor Alex heeft. Mensen zijn onder de indruk van zijn manier van doen. Hij schijnt zelfs al grapjes te maken. Hij zal hopelijk snel herstellen. Zijn vrouw Daniella heeft iedereen persoonlijk uit het ziekenhuis geschopt dus het gaat de goede kant op." Trammell en Olvey hebben later in een reportage hun verhaal over deze crash verteld.

Herstel en terugkeer

Het herstel was een lang en slopend proces voor Zanardi. Toch mag gezegd worden dat Alex vanaf het eerste moment positief was. Hij begon aan een zeer ambitieus revalidatie-programma waarbij hij zelfs zijn eigen protheses ontwikkelde. Dit was nodig omdat hij het nodig vond meer beweging aan de onderkant van zijn lichaam te krijgen. Zanardi had het doel om terug te keren in de autosport. Toen hij in 2002 voor het eerst sinds zijn crash in Duitsland weer op een circuit te vinden was, kreeg hij de eer om de zwart-wit-geblokte vlag te zwaaien tijdens de Toronto Indy-race op het gelijknamige stratencircuit.

Op de achtergrond was Alex al bezig met zijn lobby. Hij wilde die laatste ronden, die hij niet kon rijden door de crash, alsnog rijden in Duitsland. Hieruit ontstond een ongelooflijk project waarbij Reynard, Conquest Racing (Éric Bachelart), Walker Racing (Derrick Walker) en Ford met geld van IndyCar een met de hand gecontroleerde auto bouwde. De auto was in dezelfde kleurstelling gemaakt als de auto waarmee hij on 2001 het bijna fatale ongeluk had. Onder het oog van tienduizenden toeschouwers reed Zanardi zijn laatste dertien ronden op de oval in Oost-Duitsland. Een ontroerend moment waarbij menig autosportfan nog steeds tranen van in zijn ogen krijgt.

Vooral het moment dat Derek Daly aan het interview begint met Zanardi is voor de schrijver van dit stuk een moment om nog steeds een brok van in je keel te krijgen. Voor mij is dit de grootste prestatie die er ooit in de autosport heeft plaatsgevonden. We kunnen het hebben over de eerste overwinning van een landgenoot, de emotie die daar bij kwam kijken, maar dit speciale mooie moment zal voor de schrijver waarschijnlijk nooit meer overtroffen worden. Zanardi reed zijn laatste dertien ronden en had een snelste tijd die goed was geweest voor een vijfde startplaats voor de wedstrijd in 2003. Hierna ging Zanardi zich richten op het rijden van toerwagens voor BMW.

Paralympisch superster

De wil van Zanardi om te presteren en te laten zien dat sport alles voor hem is, werd duidelijk toen hij in 2007 de New York marathon 'reed' in de categorie 'handcycling'. De Italiaan specialiseerde zich in deze discipline en kwam voor het eerst op de Olympische Spelen in actie tijdens de editie van 2012 in Londen. Hiervoor had hij al de Venice Marathon en Rome City Marathon gewonnen in zijn categorie. In 2011 won hij de New York City Marathon. Dallara bouwde een speciale handbike voor hem om mee deel te nemen aan de Olympische Spelen. Zanardi won in Londen goud op het onderdeel Men's road time trial H4 en de individuele H4 road race. Hij pakte zilver bij de teams op 8 september 2012. In 2014 won hij het Ironman World Championship triathlon op Hawaii. In 2016 won de Italiaan opnieuw twee gouden medailles tijdens de Summer Paralympics in Rio de Janeiro.

Alex Zanardi is een inspiratie voor iedereen. De goedlachse Italiaan is voor mij een van de meest bijzondere sporters die ik ooit in mijn leven heb gezien. Bij het terugkijken en zoeken naar de beelden krijg ik het steeds weer moeilijk. Maar die moeilijke momenten veranderen in een lach op het moment dat ik hem weer bezig zie. Alex Zanardi is meer dan een coureur alleen, Alex Zanardi is een levende legende, een mens waar zo veel motivatie uit valt te halen. Heb je een slechte dag of heb je een teleurstelling gehad? Kijk eens naar de interviews met Alex, zoek eens naar zijn beelden op Youtube, je gaat je beter voelen! Daarom is Alessandro Zanardi mijn held en zal hij ook altijd mijn held blijven.